Ties Dams heeft een kort boekje geschreven over Xi Jingping, de huidige president van China. Omdat het kort en bondig is, gaat het vrij snel door een grote hoeveelheid onderwerpen heen. Als je nog niet echt bekend bent met China en zijn politieke spelers, zet dit boek dan voor later op je lijstje. Ook is zijn woordkeus soms wat bedenkelijk, bijvoorbeeld hij gebruikt “apenkoning” voor een leider die chaos brengt en “jade keizer” voor een leider die orde brengt. Dit komt uit een oude Chinese roman, ik had terminologie gebruikt die iets dichter bij de Nederlandse lezer staat, maar als je meer bekend bent met de Chinese cultuur geen probleem.
Ties Dams is een politiek adviseur en zit in think thanks welke de overheid moeten adviseren over China. Hij heeft zich daarom goed verdiept in de materie die beschikbaar is. Ik heb veel bewondering hiervoor, omdat in China zulk soort materiaal lastig te vinden is, alles zit achter een gordijn van mysterie. De Chinese internet wall zorgt er niet alleen voor dat informatie het land niet inkomt, ook dat het het land niet uitgaat. Xi Jingping herschrijft in China zijn eigen geschiedenis om een icoon, een halfgod voor zijn volk te creëren, dus overheids bronnen zijn niet betrouwbaar. Veel westerse boeken over Chinese leiders hebben een hoog roddel gehalte, omdat alternatieve, niet officiële bronnen gebruikt moeten worden zoals naar het buitenland gevluchte dissidenten. Hoewel je dit soort gossip verslaggeving wel terugleest, houd Ties Dams het redelijk feitelijk.
De schrijver begint bij Xi Jinpings ouders en raast door bijna de gehele partij historie heen. Xi’s vader speelde namelijk ook een grote rol in China’s vroege politiek, met alle drama die daarbij hoort. Xi Jinping ondervond zuiveringen, vernederingen, politiek gekonkel al sinds zijn jonge jaren als zoon van een hooggeplaatste leider. Daarna zien we Xi de ladder opklimmen van de Chinese politiek, een gevaarlijk spel waar je makkelijk je positie kwijt kan raken als je niet de juiste connecties hebt of slechte beslissingen maakt.
In het westen zien we vaak zo een overgang van leiderschap als iets heel saais, een aantal oude mannen op een rij in een grote hal die een groep andere oude mannen gaat vervangen. Maar niets is minder waar, van de hoogste positie de ene dag naar levenslang in de gevangenis de andere dag, het gebeurt. Als laatste zien we hoe Xi Jingping in deze toppositie steeds meer macht naar zich toegrijpt. Als Nederlanders beseffen we niet hoeveel macht dat is. Xi is de absolute leider, hij controleert de partij en het leger en heeft ook de limiet op ambtstermijnen afgeschaft, zodat hij levenslang aan de macht kan blijven. Dit is sinds de tijd van Mao niet meer gebeurt. Het Chinese propaganda-apparaat is efficiënt en de controle op sociale media volledig. Het Chinese volk twijfelt niet aan hoe geweldig en harmonieus China en hun leider is. Maar wat kunnen wij in het westen verwachten?
Wat Ties Dams heel goed doet is doormiddel van een analyse van: 1 de Chinese cultuur, 2 hoe de partij werkt en 3 hoe Xi Jingping is opgegroeit tot een aantal spelregels te komen. Als een situatie zich voordoet kun je deze spelregels toepassen en een verwachting maken hoe China daar diplomatiek op reageert. Wat is China’s plan voor de toekomst? Hoe willen ze doorgroeien en welke positie zien ze zichzelf in de wereld innemen? Xi Jingping is de grootste spelmeester van de wereld, zijn tedere glimlach is de ultieme pokerface.
Wij moeten ook beter in ons spel worden en beseffen dat China de regels al aan het veranderen is. En daarmee eindigt het boek “Europa aan zet”. Een zet waar jij en ik kleine pionnen in zijn.
Dit artikel is geschreven door Theoootje. Een Nederlandse zeeuw die al meer dan 10 jaar in China werkt en woont. En een van de podcast host is van Uit China. Een China gerelateerde podcast die je hier kunt vinden. Hij heeft ook een youtube kanaal waar hij informatieve filmpjes maakt over China.
