Een confrontatie tussen supermachten.

Terwijl wij ons de afgelopen jaren druk maken over zwarte piet en koolstofdioxide uitstoot in ons kleine kikkerlandje staan Amerika en China aan de vooravond van een nieuwe koude oorlog. Althans met dat idee begon ik aan het boek: "Confrontatie van supermachten: hoe het gevecht tussen Trump en Xi dreigt te ontaarden in een nieuwe koude oorlog"

Maar klopt dat idee wel? Ondanks de nogal onheilspellende titel van het boek gaat het voornamelijk over de handelsoorlog en niet zozeer over de militaire dreiging die in een koude oorlog als een donkere schaduw boven elke verspreking en onverwachte handeling hangt.

Het boek is een verslag van de hechte economische relatie die de twee invloedrijke landen hebben opgebouwd sinds de jaren tachtig. En zoals elke relatie is deze niet zonder problemen. De huidige problemen tussen president Trump en voorzitter Xi lijken een herhaling van zetten. In de vroege jaren negentig waren er gespannen onderhandelingen over het mogelijke Chinese lidmaatschap van de wereldhandelsorganisatie. Ook toen liepen de emoties aan beide kanten hoog op. Uiteindelijk zijn Amerika en China toen tot elkaar gekomen, maar pas na een lange intensieve onderhandelingsperiode, het per ongeluk bombarderen van de Chinese ambassade in Belgrado en het bestormen van de Amerikaanse ambassades in Beijing en Chendu door de Chinese bevolking als een reactie daarop.

Met die gebeurtenissen opent het boek dan ook, maar al snel wordt duidelijk dat de huidige situatie niet echt te vergelijken valt met de gebeurtenissen destijds, dit heeft twee redenen:

1. Zowel China als Amerika zijn enorm veranderd in de 30 jaar die inmiddels zijn verstreken.

2. De hoofdrolspelers van nu zijn lastig te vergelijken met de hoofdrolspelers van toen.

China heeft zich ontwikkeld tot een economische supermacht, vooral ten koste van de Amerikanen. De leiders die in de jaren negentig verantwoordelijk waren voor de onderhandelingen waren de hervormer Zhu Rongji (朱镕基) en de liberaal Bill Clinton. Deze keer zijn er twee leiders met autocratische trekken die de gespekken leiden: Donald Trump en Xi Jinping.

Het boek beschrijft de spagaat waarin Amerika zich bevind. Aan de ene kant is China aantrekkelijk voor bedrijven omdat het een enorme markt is met een grote opkomende middenklasse, aan de andere kant verhindert China veel bedrijven makkelijke toegang tot die markt en als een bedrijf wel toegang krijgt dan is het in de vorm van een Chinees-Amerikaanse joint venture waarmee technologie en kennis wordt overgeheveld naar de Chinese kant.

In de jaren negentig was China nog in ontwikkeling en toen werden dat soort praktijken oogluikend toegestaan, maar inmiddels vinden veel Amerikanen dat China misbruik maakt van die positie en dat het zich niet genoeg heeft hervormd. Veel Amerikaanse bedrijven verdienen echter nog goed geld in China, de echte slachtoffers zijn de laag opgeleide Amerikanen die hun banen hebben verloren aan de Chinese ontwikkelingsdrang en in de zeer magere Amerikaanse bijstand terrecht zijn gekomen. Dit zijn de mensen die op Trump hebben gestemd.

President Trump moet de mensen die op hem hebben gestemd tevreden houden, maar zijn kabinet bestaat uit talloze zakenmensen en bankiers die vooral de aandelenmarkt zien als een graadmeter van economische succes. Als Trump hard tegen China optreed en een meer protectionistisch beleid voert dan kan hij rekenen op steun van zijn supporters, maar gaat de aandelenmarkt omlaag. Als hij een vriendelijker beleid voert tegenover China dan gaat de aandelenmarkt omhoog, maar zien zijn supporters hem als een politicus van de oude garde die buigt voor bankiers en het grote geld.

Xi Jinping hoeft zich niet druk te maken over zijn supporters. Hij is er niet van afhankelijk, maar hij wil wel graag als een sterke leider gezien worden. Bovendien lijkt hij het belang van de partij boven economische belangen te zetten, hierdoor worden veel economische hervormingen teruggedraaid; dus meer staatsinmenging wat leidt tot nog meer oneerlijke concurentie tegenover Amerikaanse bedrijven.

Hoewel de China en Amerika aan het eind van het boek tot een handelsakkoord komen is de toekomst nog uiterst onzeker. Het uitbreken van Covid-19 heeft de relatie weer op scherp gezet. Als je wilt weten wat voor economische belangen er meespelen, dan is dit boek, vol met interessante details, een goede plek om te beginnen.